Giữa miền đất Kinh Bắc – cái nôi của những giá trị ngàn năm, có một con người cả đời tận hiến để gìn giữ và hồi sinh di sản dân gian. Đó là nghệ nhân Nguyễn Thành Lai, Giám đốc Khu bảo tồn Văn hóa dân gian Luy Lâu, làng Đồng Ngư, xã Ngũ Thái, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh (nay là thôn Đồng Ngư, phường Song Liễu, tỉnh Bắc Ninh). Ông không chỉ là một người nghệ sĩ, mà còn là “người giữ lửa”, đưa những tinh hoa văn hóa từ quá khứ bước vào đời sống hôm nay.
Từ con rối nước đến kho tàng di sản sống động
Xuất thân trong gia đình có truyền thống múa rối nước làng Đồng Ngư, Nguyễn Thành Lai đã gắn bó với nghệ thuật dân gian từ thuở thiếu thời. Những con rối bằng gỗ mộc mạc, những tích trò dân gian dí dỏm đã theo ông suốt tuổi thơ, nuôi dưỡng trong ông niềm đam mê mãnh liệt.
Nhưng ông không dừng lại ở vai trò của một nghệ nhân rối nước. Khi được tin tưởng giao trọng trách Giám đốc Khu bảo tồn Văn hóa dân gian Luy Lâu, ông đã mở rộng cánh cửa, biến nơi đây thành không gian sống của văn hóa, nơi múa rối nước, hát quan họ, trò chơi dân gian, nghề thủ công truyền thống… cùng hội tụ và lan tỏa.
Một trái tim dành trọn cho di sản
Với nghệ nhân Nguyễn Thành Lai, văn hóa dân gian không phải là “kỷ vật cũ” để trưng bày, mà là mạch sống cần được nối dài. Ông luôn trăn trở làm sao để di sản không chỉ tồn tại trong ký ức, mà phải sống trong nhịp thở đời thường, để lớp trẻ yêu, hiểu và tự hào.
Những buổi diễn múa rối nước, những đêm quan họ canh hát, những ngày hội trò chơi dân gian… tại Luy Lâu đều mang dấu ấn bàn tay và tấm lòng ông. Khán giả đến đây không chỉ thưởng thức, mà còn được chạm vào, hòa mình vào di sản.
Ông từng chia sẻ: “Giữ di sản không chỉ là bảo tồn, mà là trao lại tình yêu cho thế hệ mai sau. Khi trẻ em còn cười với chú Tễu, còn hát theo làn điệu quan họ, thì văn hóa dân gian sẽ không bao giờ mất đi.”
Luy Lâu – điểm hẹn văn hóa trong lòng Kinh Bắc
Dưới sự dẫn dắt của nghệ nhân Nguyễn Thành Lai, Khu bảo tồn Văn hóa dân gian Luy Lâu dần trở thành điểm đến đặc biệt của Bắc Ninh. Không chỉ khách trong nước, nhiều đoàn khách quốc tế đã tìm về để trải nghiệm và ngỡ ngàng trước sự sống động của văn hóa Việt.
Ở đó, tiếng trống chèo hòa cùng tiếng nước vỗ, những con rối múa nhịp nhàng bên khúc quan họ ngân nga. Ở đó, những trò chơi dân gian, những làng nghề truyền thống lại được hồi sinh, gợi nhớ ký ức một làng quê Bắc Bộ trọn vẹn.
Hành trình còn tiếp nối
Dẫu còn không ít khó khăn, nghệ nhân Nguyễn Thành Lai vẫn kiên định với con đường đã chọn. Ông tin rằng: “Văn hóa dân gian chính là hồn cốt dân tộc. Chỉ khi giữ được hồn, chúng ta mới có thể vững vàng trong hội nhập.”
Nhờ tâm huyết và khát vọng ấy, ông được nhiều người gọi bằng cái tên trìu mến: “người giữ hồn dân gian” của Luy Lâu.
Câu chuyện của nghệ nhân Nguyễn Thành Lai cũng chính là lời nhắn nhủ: hãy trân trọng, gìn giữ và tiếp nối những giá trị ngàn năm, để văn hóa dân gian mãi ngân vang trong đời sống hôm nay và mai sau.
Văn Minh
